Nee, dit stuk gaat niet over de bekende lerarenagenda van Bussemaker en Dekker, het beleidsplan dat vorig jaar rond deze tijd aan de Tweede Kamer werd gepresenteerd. Dit stuk gaat over die ándere lerarenagenda, namelijk de agenda van de leraar zelf. Een agenda die door de jaren heen steeds voller lijkt te worden, maar waar nooit iets kan worden weggestreept. Men lijkt van bovenaf te denken dat deze agenda eindeloos is, maar er is onderhand geen schrijflijn of bladzijde meer over.
Er is al veel over gediscussieerd, geschreven, over geklaagd en gezegd, maar helaas ook al (te) veel over gezwegen. Uit angst om negatief te zijn, tegendraads of inflexibel, want de gemiddelde leerkracht is juist positief, meegaand en flexibeler dan een volleerd yogi.
Ook ik heb me op papier lang ingehouden als het aankomt op de werkdruk in het onderwijs. Niet in de minste plaats omdat ik inderdaad niet toe wilde geven aan een klaagzang en bovendien nog steeds vind dat ik in de basis een erg bijzonder en geweldig leuk beroep uitoefen. Maar ook mijn grens is bereikt. Deze week heb ik officieel aangegeven geen fulltimer meer te willen, of liever gezegd te kúnnen zijn. Ik heb besloten (in ieder geval tijdelijk) een dag minder te gaan werken. Het was voor mij de enige oplossing. En dan ben ik 31 jaar...
In Linda's zomerweek gaf Eva Jinek kort geleden openlijk toe af en toe te verlangen naar een baantje bij het Kruidvat. Ik moest erg lachen om deze ontboezeming, want ondanks het feit dat onze daadwerkelijke functies in de verste verte niet op elkaar lijken, roep ook ík al een aantal jaren gekscherend te dromen van een carrière bij bovengenoemde drogisterij. Heerlijk lijkt het me, de deur letterlijk en figuurlijk achter je dicht te kunnen trekken wanneer je naar huis gaat. Iets wat mij in de afgelopen jaren vrijwel niet meer lukt.
Als leerkracht heb je officieel een werkweek van 42,5 uur. Dit om de extra vakanties door het jaar heen te compenseren. 42,5 uur is op zich een heel redelijk aantal. Een groot deel van werkend Nederland brengt hetzelfde aantal uren door op de werkplek. Verdeeld over de week maak je met dat aantal uren gemiddeld werkdagen van 8.00 tot 17.00 uur, uitgaande van een half uur aftrek voor de lunchpauze. Op papier geen dagen waar je nou direct de stressvlekken van in je nek krijgt. De praktijk is echter bedroevend anders...
Een klein overzicht van mijn gemiddelde werkdag:
Om 8.00 uur wordt het rooster op het bord geschreven, de computer opgestart, de digibordsoftware klaargezet, een laatste blik op de te geven lessen geworpen en dan naar beneden voor een briefing om 8.15 uur. Na de briefing met een kop thee terug richting lokaal, waar vanaf 8.30 de kinderen langzaam binnen druppelen. Van 8.45 tot 12.00 uur ben je leerkracht, en niets anders. Topsport, zoals een collega het noemt. Helemaal als je een pittige groep voor je kiezen krijgt. Een groep waarin sommige leerlingen net even wat minder leergierig, sociaal, enthousiast of beleefd zijn en het jouw taak is uit te vinden waarom en hoe dit te kunnen veranderen, of een groep waar de niveauverschillen zo groot blijken dat het haalbare aantal niveaugroepen niet voldoende is. Begrijp me niet verkeerd, ik vind juist het werken met de kinderen fantastisch, maar het vergt een heleboel energie, daar kan geen twijfel over bestaan.
Tussen de middag is er even kort overleg met de overblijfkracht, kun je nog even een werkblad kopiëren, je digibord klaarzetten voor het middagprogramma, de ict'er een prangende vraag stellen en de te geven lessen nog even kort doornemen. Na het half uurtje lunch volgt er nog een intensieve ronde in de klas en als het laatste kind naar huis is, en je met een kop thee aan je bureau zit, is het 15.30 uur. Officieel nog 1,5 uur te gaan die doorgaans helemaal opgevuld kunnen worden met het standaard nakijk- en voorbereidingswerk. Echter, er is nog zoveel meer te doen. Wat te denken van:
toetsen nakijken, toetsen registeren, toetsen analyseren, weekroosters invullen, weektaken maken, toetsen en extra werk kopiëren, de website bijhouden, je verdiepen in nieuwe digibordsoftware, knutselmaterialen klaarleggen, knutselwerkjes ophangen, je inlezen in de nieuwe methode(s) of jaargroepen, projecten bedenken en voorbereiden, de leerrijke omgeving up to date houden, mails schrijven en beantwoorden, uitjes plannen, hulpouders regelen, onderzoeksformulieren invullen, afscheidsboekjes voor verhuizende kinderen in elkaar knutselen, groepsplannen maken, groepsplannen bijstellen, individuele handelingsplannen maken, ontwikkelingsperspectieven invullen, het klaslokaal schoonmaken, informeel overleg plegen met collega's, de jaarbestelling of een tussentijdse bestelling plaatsen, sociogrammen maken, observatie-instrumenten invullen, observatie-instrumenten analyseren, leerlingvolgsystemen bijhouden, rapporten schrijven, aangevraagde oudergesprekken voeren, overleg plegen met ambulante begeleiders en onderzoekers, themakisten van de bieb aanvragen, sinterklaascadeautjes bestellen, popformulieren invullen enz.
Daarnaast zijn er natuurlijk teamvergaderingen, bouwoverleggen, studiemiddagen, groepsbesprekingen, leerlingbesprekingen, popgesprekken, functioneringsgesprekken, beoordelingsgesprekken, nabesprekingen van klasbezoeken, tienminutengesprekken, toneelavonden, musicalavonden, informatieavonden, kerstdiners enz. enz.
Uiteraard vallen bovengenoemde zaken niet allemaal op één middag en een groot deel zelfs niet allemaal in één week, maar duidelijk lijkt me wel dat er genoeg te doen is.
Nee hoor! Niet volgens de bedenkers van de beruchte normjaartaak. Er zijn nog flink wat uurtjes over. Uurtjes die ingevuld moeten worden met werkgroepen en commissies. Wie moet anders het jaarlijkse sinterklaasfeest organiseren, de school versieren voor de kinderboekenweek, geschikte locaties voor het schoolreisje bedenken, de nieuwste rekenontwikkelingen bijhouden, het kunst- en cultuurbeleid van de school schrijven, het plusonderwijs coördineren, vergaderen met de ouders van de MR, de mediatheek overzichtelijk houden, het nieuwe rapport ontwikkelen enz. enz. enz.
Ook dien je als leerkracht te allen tijde op de hoogte te blijven van de laatste ontwikkelingen binnen je vakgebied. Je bent per slot van rekening een professional, hét modewoord van dit moment. Dus er moeten cursussen worden gevolgd en vakliteratuur worden gelezen. Belangrijk, maar helaas iets waar menig leerkracht maar niet aan toe lijkt te komen.
Ik ben dol op de school waar ik werk, de kinderen aan wie ik lesgeef en de collega's om me heen, maar het systeem klopt niet, het kán niet kloppen.
Ik wil dingen graag goed doen. Houd niet van half werk, van mensen teleurstellen, van onvoorbereid voor mijn groep staan. Maar het is niet meer haalbaar. En dat is het eigenlijk al een tijd niet meer.
De keus lijkt duidelijk te zijn, of je werkt je het schompes, of je laat steken vallen, met als gevolg een teleurgestelde directeur, ib'er, ouder, werkgroep, of (en dat is misschien nog wel het ergst) een teleurgesteld spiegelbeeld. Kinderen daarentegen zullen niet zo snel zeggen dat je verzuimd hebt. Dat je die rekenles misschien net iets beter had moeten voorbereiden, dat het een beetje jammer is dat hun werkstukken niet per onderdeel zijn beoordeeld, of dat het toch wel leuk was geweest als er wat boeken over Grieken en Romeinen aanwezig waren geweest in de klas tijdens het behandelen van dat thema. Als je niet uitkijkt zijn dát de zaken die onderaan je prioriteitenlijstje komen te staan. Een gevaarlijke ontwikkeling wat mij betreft, want zijn dat nou niet nét de zaken waar het om draait?
Veel leerkrachten verliezen hun werkplezier en motivatie, raken overspannen, of keren na enige tijd het onderwijs definitief de rug toe. En in tegenstelling tot wat veel mensen denken heeft dat in de meeste gevallen weinig tot niets met de leerlingen en het lesgeven te maken.
Ook ik kwam vorig jaar als gezonde dertiger thuis te zitten. Iets waarvan ik nooit had verwacht dat het mij overkomen zou, overkwam me toch. Van de een op de andere dag ging het niet meer. De tank was leeg. Doodmoe. Alleen denken aan mijn werk zorgde al voor paniek in mijn hoofd. Pas na 4 maanden ben ik langzaam weer begonnen.
In de eerste weken van dit schooljaar ben ik gaan beseffen dat alle afspraken die ik met mezelf heb gemaakt in de tijd dat ik thuis zat niet na te komen zijn. Dat de agenda niet leger is geworden en mijn drang om het goed te doen niet minder. Om dit vol te kunnen houden, moet er dus iets anders gebeuren. Mijn beslissing een dag minder te gaan werken doet me pijn. Het voelt alsof ik gefaald heb, maar aangezien er al zoveel over geschreven, geklaagd, gediscussieerd en gezegd is, zonder enige verandering tot gevolg, zie ik voor mezelf helaas even geen andere oplossing.